Jowisz
Jowisz jest największą z dotychczas odkrytych planet układu słonecznego. Nosi on imię rzymskiego króla bogów, zaś jego symbolem jest błyskawica. Znajduje się 5x dalej od Słońca niż Ziemia. Można go dostrzec na nocnym niebie nawet gołym okiem. Jego średnica równikowa wynosi 142 980 km, czyli jest ponad 11 razy większa od średnicy równikowej Ziemi. Średnica biegunowa zaś jest przy tym mniejsza od jego średnicy równikowej o 8400 km . Przyczyną tak silnego spłaszczenia Jowisza jest jego szybka rotacja. Jeden równikowy obrót planety trwa tylko 9 godzin i 50 minut, natomiast na średnich i dużych szerokościach jowiszowych jest o 5 minut dłuższy. Rok jowiszowy trwa zaś 11,8 lat ziemskich. Masa Jowisza jest o 2,5x większa od połączonej masy pozostałych ośmiu planet, ale z uwagi na ogromną objętość, jego średnia gęstość nie jest wcale duża - niewiele brakuje, a kawałek materii z Jowisza mógłby się utrzymać na powierzchni wody (średnia gęstość jest tylko 30% większa od gęstości wody).
A jak Jowisz powstał? Zgodnie z podstawową teorią powstawania gazowych olbrzymów w wyniku łączenia się planetozymali, najpierw uformowały się skalno-lodowe jądra. Następnie do tych jąder zostały dołączone warstwy wodoru i helu. W myśl tej czysto teoretycznej hipotezy masa skalno-lodowego jądra Jowisza jest kilkakrotnie większa od masy całej Ziemi. Naukowcy uważają, że planeta ma strukturę warstwową, podobnie jak wnętrze Ziemi, ale jest tak z innych przyczyn. Z powodu olbrzymiej masy Jowisza w jego wnętrzu panuje olbrzymie ciśnienie (jest ono w jego jądrze 20x większe niż w środku Ziemi i 70 milionów x większe niż średnie ciśnienie na poziomie morza) powodujące, że materia Jowisza, a zwłaszcza wodór, występuje w niezwykłej postaci. Niemal w całym wnętrzu tej planety wodór jest ciekły lub metaliczny, a tylko w zewnetrznych warstwach mozna go znaleźć w w stanie lotnym. Wynika z tego, że spadając na tę planetę, pokonywalibyśmy kolejne warstwy chmur i stwierdzilibyśmy, że atmosfera stopniowo gęstnieje, aż wreszcie zmienia się w ciecz.
Podobnie jak pozostałe gazowe olbrzymy Jowisz ma cały system pierścieni. Są one bardzo cieńkie, ich grubość nie przekracza trzydziestu kilometrów i składają się z niezwykle małych drobin - wielkości porównywalnej z drobinami w ziemskiej atmosferze w mglisty dzień. To sprawia, że dla światła widzialnego pierścienie są praktycznie przeźroczyste.
Planeta ta nie jest bezpiecznym miejscem. Działa jak potężny magnes i chwyta w pułapkę korpuskularne promieniowanie słoneczne, które tworzy pas wokół planety. Promieniowanie to jest 100 000 razy intensywniejsze niż potrzebne do zabicia człowieka. Jowisz skazał na zagładę kometę Shoemaker-Levy 9. W lipcu 94 roku 21 lodowych odłamków, na które uprzednio rozpadła się ta kometa, zderzyły się z planetą, czemu towarzyszyły wspaniałe fajerwerki-zderzenia były przyczyną ognistych wybuchów o wysokości tysięcy kilometrów i pozostawiły ciemne ślady na powierzchni olbrzyma.
Atmosfera Jowisza zawiera 82% wodoru, 18% helu i śladowe ilości innych gazów (metanu, amoniaku i innych).Podobnie jak na Ziemi, na Jowiszu występują chmury. Są one ułożone warstwowo- górna warstwa zbudowana jest z kryształów zamrożonego amoniaku, pod nią znajduje się bezchmurna przestrzeń, jeszcze niżej chmury z kwaśnego siarczku amoniaku i wreszcie warstwa chmur zawierających wodę w stanie ciekłym. Czerwonawe zabarwienie planety wynika z tego, że chmury tej planety zawierają niewielkie domieszki wegla, azotu, siarki i fosforu. Pod wpływem promieniowania nadfioletowego zachodzą reakcje chemiczne, które wywołuja smog, podobnie jak na Ziemi. Smog na Jowiszu absorbuje w mniejszym lub większym stopniu światło fioletowe i niebieskie, a zatem różne obszary atmosfery są żółte i czerwone. Patrząc na Jowisza zauważamy przede wszystkim ciemne pasy i jasne sfery. Jasne sfery to obszry, gdzie ciepłe gazy z wnętrza planety unoszą się i rozprężają (w wyniku kondensacji powstają wtedy białe chmury) , natomiast ciemne pasy to regiony, w których ochłodzone "powietrze" opada. Często możemy dostrzec jasne czerwone plamy, mosty i girlandy pomiędzy pasmami, które zmieniają się w dość krótkim czasie. Temperatura górnej warstwy chmur wynosi około -145 oC. Najbardziej znanym tworem w atmosferze Jowisza jest wielka czerwona plama, gigantyczny (można byłoby wrzucić do niej całą Ziemię, nie powodując większych zaburzeń) wysokociśnieniowy sztorm na południowej półkuli Jowisza. Plama ta zmienia czasami swój kolor, blednąc niekiedy tak, iż wydaje się, ze zanika. Pojawia się jednak w swojej owalnej formie przypominającej oko. Nie wiadomo, dlaczego owy sztorm powstał i jak długo będzie trwał. Wiatry wiejące w atmosferze Jowisza osiągają prędkość do 150 m/s, czyli pięciokrotnie przekraczają prędkość wichrów na Ziemi.
Dotychczas odkryto 16 księżyców Jowisza. Cztery największe, zwane Galileuszowymi( nazwane tak od nazwiska ich odkrywcy - słynnego astronoma, który jako pierwszy użył teleskopu do obserwacji ciał niebieskich) mogą być obserwowane nawet przez amatorów. Są to IO, GANIMED, CALLISTO, EUROPA. Największy z nich - Ganimed jest większy od Merkurego- pierwszej planety od Słońca. Tak jak Europa i Callisto pokryty jest lodem. Natomiast charakterystyczną cechą Io, jest zaobserwowana na nim aktywność wulkaniczna.
Jedną z ciekawostek, które zaobserwowano, jest jasny pierścień pyłowy oddalony o około 125 000 km od środka planety.
Wiedzę o Jowiszu zawdzięczamy szeregom obserwacji astronomicznych wykonywanych zarówno przy pomocy teleskopów, jak i satelitów. Do poznania Jowisza przyczyniły się przede wszystkim sondy:
„Galileo” wiadomości o głównych warstwach atmosfery, zdjecia Ganimedesa
„Pioneer 10” informacje o pasie planetoid Jowisza
„Pioneer 11” zdjęcia Jowisza
„Voyager 1” dzięki niej wiemy o istnieniu pierścieni Jowisza
„Voyager 2” pomiar namagnesowania Jowisza i jego kosmicznego promieniowania, oraz zdjęcia
A jak Jowisz powstał? Zgodnie z podstawową teorią powstawania gazowych olbrzymów w wyniku łączenia się planetozymali, najpierw uformowały się skalno-lodowe jądra. Następnie do tych jąder zostały dołączone warstwy wodoru i helu. W myśl tej czysto teoretycznej hipotezy masa skalno-lodowego jądra Jowisza jest kilkakrotnie większa od masy całej Ziemi. Naukowcy uważają, że planeta ma strukturę warstwową, podobnie jak wnętrze Ziemi, ale jest tak z innych przyczyn. Z powodu olbrzymiej masy Jowisza w jego wnętrzu panuje olbrzymie ciśnienie (jest ono w jego jądrze 20x większe niż w środku Ziemi i 70 milionów x większe niż średnie ciśnienie na poziomie morza) powodujące, że materia Jowisza, a zwłaszcza wodór, występuje w niezwykłej postaci. Niemal w całym wnętrzu tej planety wodór jest ciekły lub metaliczny, a tylko w zewnetrznych warstwach mozna go znaleźć w w stanie lotnym. Wynika z tego, że spadając na tę planetę, pokonywalibyśmy kolejne warstwy chmur i stwierdzilibyśmy, że atmosfera stopniowo gęstnieje, aż wreszcie zmienia się w ciecz.
Podobnie jak pozostałe gazowe olbrzymy Jowisz ma cały system pierścieni. Są one bardzo cieńkie, ich grubość nie przekracza trzydziestu kilometrów i składają się z niezwykle małych drobin - wielkości porównywalnej z drobinami w ziemskiej atmosferze w mglisty dzień. To sprawia, że dla światła widzialnego pierścienie są praktycznie przeźroczyste.
Planeta ta nie jest bezpiecznym miejscem. Działa jak potężny magnes i chwyta w pułapkę korpuskularne promieniowanie słoneczne, które tworzy pas wokół planety. Promieniowanie to jest 100 000 razy intensywniejsze niż potrzebne do zabicia człowieka. Jowisz skazał na zagładę kometę Shoemaker-Levy 9. W lipcu 94 roku 21 lodowych odłamków, na które uprzednio rozpadła się ta kometa, zderzyły się z planetą, czemu towarzyszyły wspaniałe fajerwerki-zderzenia były przyczyną ognistych wybuchów o wysokości tysięcy kilometrów i pozostawiły ciemne ślady na powierzchni olbrzyma.
Atmosfera Jowisza zawiera 82% wodoru, 18% helu i śladowe ilości innych gazów (metanu, amoniaku i innych).Podobnie jak na Ziemi, na Jowiszu występują chmury. Są one ułożone warstwowo- górna warstwa zbudowana jest z kryształów zamrożonego amoniaku, pod nią znajduje się bezchmurna przestrzeń, jeszcze niżej chmury z kwaśnego siarczku amoniaku i wreszcie warstwa chmur zawierających wodę w stanie ciekłym. Czerwonawe zabarwienie planety wynika z tego, że chmury tej planety zawierają niewielkie domieszki wegla, azotu, siarki i fosforu. Pod wpływem promieniowania nadfioletowego zachodzą reakcje chemiczne, które wywołuja smog, podobnie jak na Ziemi. Smog na Jowiszu absorbuje w mniejszym lub większym stopniu światło fioletowe i niebieskie, a zatem różne obszary atmosfery są żółte i czerwone. Patrząc na Jowisza zauważamy przede wszystkim ciemne pasy i jasne sfery. Jasne sfery to obszry, gdzie ciepłe gazy z wnętrza planety unoszą się i rozprężają (w wyniku kondensacji powstają wtedy białe chmury) , natomiast ciemne pasy to regiony, w których ochłodzone "powietrze" opada. Często możemy dostrzec jasne czerwone plamy, mosty i girlandy pomiędzy pasmami, które zmieniają się w dość krótkim czasie. Temperatura górnej warstwy chmur wynosi około -145 oC. Najbardziej znanym tworem w atmosferze Jowisza jest wielka czerwona plama, gigantyczny (można byłoby wrzucić do niej całą Ziemię, nie powodując większych zaburzeń) wysokociśnieniowy sztorm na południowej półkuli Jowisza. Plama ta zmienia czasami swój kolor, blednąc niekiedy tak, iż wydaje się, ze zanika. Pojawia się jednak w swojej owalnej formie przypominającej oko. Nie wiadomo, dlaczego owy sztorm powstał i jak długo będzie trwał. Wiatry wiejące w atmosferze Jowisza osiągają prędkość do 150 m/s, czyli pięciokrotnie przekraczają prędkość wichrów na Ziemi.
Dotychczas odkryto 16 księżyców Jowisza. Cztery największe, zwane Galileuszowymi( nazwane tak od nazwiska ich odkrywcy - słynnego astronoma, który jako pierwszy użył teleskopu do obserwacji ciał niebieskich) mogą być obserwowane nawet przez amatorów. Są to IO, GANIMED, CALLISTO, EUROPA. Największy z nich - Ganimed jest większy od Merkurego- pierwszej planety od Słońca. Tak jak Europa i Callisto pokryty jest lodem. Natomiast charakterystyczną cechą Io, jest zaobserwowana na nim aktywność wulkaniczna.
Jedną z ciekawostek, które zaobserwowano, jest jasny pierścień pyłowy oddalony o około 125 000 km od środka planety.
Wiedzę o Jowiszu zawdzięczamy szeregom obserwacji astronomicznych wykonywanych zarówno przy pomocy teleskopów, jak i satelitów. Do poznania Jowisza przyczyniły się przede wszystkim sondy:
„Galileo” wiadomości o głównych warstwach atmosfery, zdjecia Ganimedesa
„Pioneer 10” informacje o pasie planetoid Jowisza
„Pioneer 11” zdjęcia Jowisza
„Voyager 1” dzięki niej wiemy o istnieniu pierścieni Jowisza
„Voyager 2” pomiar namagnesowania Jowisza i jego kosmicznego promieniowania, oraz zdjęcia
Komentarze
Prześlij komentarz